First topic message reminder :

築路夫
Trúc lộ phu
Phu làm đường

餐風浴雨未曾休
慘淡經營築路夫
車馬行人來往者
幾人感謝你功勞
Xan phong dục vũ vị tằng hưu,
“Thảm đạm kinh doanh” trúc lộ phu;
Xa mã hành nhân lai vãng giả,
Kỷ nhân cảm tạ nhĩ công lao?

Bản dịch của Nam Trân:
Dãi gió, dầm mưa chẳng nghỉ ngơi,
Phu đường vất vả lắm ai ơi!
Ngựa xe, hành khách thường qua lại,
Biết cảm ơn anh được mấy người?

“Thảm đạm kinh doanh” là một thành ngữ Trung Quốc, ý nói dốc sức, mưu toan, tận tụy với công việc.

Con tim Người đa cảm biết bao!

獄丁窃我之士的
Ngục đinh thiết ngã chi sĩ-đích
Lính ngục đánh cắp mất chiếc gậy của ta

一生正直又坚强
携手同行幾雪霜
恨彼奸人離我俩
長胶我你各凄凉
Nhất sinh chính trực hựu kiên cương,
Huề thủ đồng hành kỷ tuyết sương;
Hận bỉ gian nhân ly ngã lưỡng,
Trường giao ngã nhĩ các thê lương.

Bản dịch của Nam Trân:
Suốt đời ngay thẳng lại kiên cường,
Dìu dắt nhau đi mấy tuyết sương;
Giận kẻ gian kia gây cách biệt,
Hai ta dằng dặc nỗi buồn thương.

Sĩ-đích phiên âm từ tiếng Anh “stick”, có nghĩa là chiếc gậy.

公里碑
Công lý bi
Cột cây số

不高亦不遠
非帝亦非王
小小一片石
屹立大道旁
人賴你指示
不走錯向方
你給人指示
途路之短長
你功也不小
人人不你忘
Bất cao diệc bất viễn,
Phi đế diệc phi vương;
Tiểu tiểu nhất phiến thạch,
Ngật lập đại đạo bàng;
Nhân lai nhĩ chỉ thị,
Bất tẩu thác hướng phương;
Nhĩ cấp nhân chỉ thị,
Đồ lộ chi đoản trường;
Nhĩ công dã bất tiểu,
Nhân nhân bất nhĩ vương.

Bản dịch của Văn Trực – Văn Phụng:
Chẳng cao cũng chẳng xa,
Không đế cũng không vương;
Một phiến đá nho nhỏ,
Đứng sừng sững bên đường;
Người nhờ anh chỉ lối,
Đi đúng hướng đúng phương;
Anh chỉ cho người biết,
Nào dặm ngắn, dặm trường;
Mọi người nhớ anh mãi,
Công anh chẳng phải thường.

賓陽獄中孩
Tân Dương ngục trung hài
Cháu bé trong ngục Tân Dương
22-11

Oa...! Oa...! Oaa...!
家怕當兵救國家
所以我年才半歲
要到獄中跟着媽
Oa...! Oa...! Oaa...!
Gia phạ đương binh cứu quốc gia;
Sở dĩ ngã niên tài bán tuế,
Yếu đáo ngục trung căn trước ma.

Bản dịch của Nam Trân:
Oa...! Oa...! Oaa...!
Cha sợ sung quân cứu nước nhà;
Nên nỗi thân em vừa nửa tuổi,
Phải theo mẹ đến ở nhà pha.

Tân Dương là một huyện, thuộc tỉnh Quảng Tây, một địa điểm trên đường bộ từ Nam Ninh đi Quế Lâm. Cũng như bài Trưng binh gia quyến, bài này mượn lời một cháu nhỏ để châm biếm lối bắt lính của chính quyền Tưởng Giới Thạch. Vì không bắt được chồng vào lính, họ đã bỏ tù người vợ cùng với con nhỏ.

寄尼魯
Ký Nê Lỗ
Gửi Nehru

其一
我奮鬥的君活動
君入獄的我住籠
萬里遥遥未见面
神交自在不言中

其二
我們遭逢本是同
不同的是所遭逢
我居友者圈囹裡
君在仇人梏桎中

Ngã phấn đấu thì quân hoạt động,
Quân nhập ngục thì ngã trú lung;
Vạn lý dao dao vị kiến diện,
Thần giao tự tại bất ngôn trung.

Ngã môn tao phùng bản thị đồng,
Bất đồng đích thị sở tao phùng;
Ngã cư hữu giả quyền linh lý,
Quân tại cừu nhân cốc trất trung.

Bản dịch của Hoàng Trung Thông:
Khi tôi phấn đấu, anh hoạt động,
Anh phải vào lao, tôi ở tù;
Muôn dặm xa với chưa gặp mặt,
Không lời mà vẫn cảm thông nhau.

Đôi ta cảnh ngộ vốn không khác,
Cảnh ngộ giờ đây khác bội phần;
Tôi, chốn lao tù người bạn hữu,
Anh, trong gông xích bọn cừu nhân.

Nê Lỗ tức Jawaharlal Nehru (1889-1964), một chiến sĩ của nền độc lập Ấn Độ và là Thủ tướng Ấn Độ từ năm 1947 đến 1964. Tác giả đã từng gặp cụ Motilal Nehru, thân sinh của Thủ tướng Nêru, cũng là một chiến sĩ lão thành, ở Hội nghị quốc tế chống chiến tranh đế quốc tại Bruxelle (Bỉ) năm 1927.

燈光費
Đăng quang phí
Tiền đèn

入籠要納燈光费
桂幣人人各六元
步入朦朧幽暗地
光明值得六元錢
Nhập lung yếu nạp đăng quang phí,
Quế tệ nhân nhân các lục nguyên;
Bộ nhập mông lung u ám địa,
Quang minh trị đắc lục nguyên tiền!

Bản dịch của Nam Trân:
Vào lao phải nộp khoản tiền đèn,
Tiền Quảng Tây vừa đúng sáu “nguyên”;
Vào chỗ tối tăm mù mịt ấy,
Quang minh đáng giá bấy nhiêu tiền.

Nguyên văn “Quế tệ”, tức tiền Quế. Quế là một tên khác của tỉnh Quảng Tây.

獄中生活
Ngục trung sinh hoạt
Sinh hoạt trong tù

每人各有一火炉
大大小小幾個鍋
煮飯煮茶又煮采
成天煙火没時無
Mỗi nhân các hữu nhất hỏa lô,
Đại đại, tiểu tiểu kỷ cá oa;
Chử phạn chử trà hựu chử thái,
Thành thiên yên hỏa một thì vô.

Bản dịch của Nam Trân:
Hỏa lò ai cũng có riêng rồi,
Nhỏ nhỏ, to to mấy chiếc nồi;
Cơm, nước, rau, canh, đun với nấu,
Suốt ngày khói lửa mãi không thôi.

郭先生
Quách tiên sinh
Tiên sinh họ Quách

萍水相逢談片刻
郭君對我甚慇懃
雪中送炭雖然少
世界仍存這種人
“Bình thủy tương phùng”, đàm phiến khắc,
Quách quân đối ngã thậm ân cần;
“Tuyết trung tống thán” tuy nhiên thiểu,
Thế giới nhưng tồn giá chủng nhân.

Bản dịch của Nam Trân - Huệ Chi:
“Gặp nhau bèo nước”, chuyện gần xa,
Ông Quách ân cần đối đãi ta;
“Rét đến cho than”, không mấy kẻ,
Đời nay người thế vẫn còn mà.

“Bình thủy tương phùng”: thành ngữ Trung Quốc nghĩa là bèo theo nước khi hợp khi tan, ý nói những người chưa từng quen biết bỗng dưng gặp nhau.
“Tuyết trung tông thán”: thành ngữ Trung Quốc nghĩa là cho than sưởi ấm trong những ngày tuyết rơi, ý nói giúp đỡ người khác những lúc hoạn nạn.

莫班長
Mạc ban trưởng
Trưởng ban họ Mạc

[size=21]慷慨賓陽莫班長
解囊買飯給囚人
晚間解縛給他睡
不用威權只用恩
Khảng khái Tân Dương, Mạc ban trưởng,
Giải nang mãi phạn cấp tù nhân;
Vãn gian giải phược cấp tha thụy,
Bất dụng uy quyền, chỉ dụng ân.

Bản dịch của Nam Trân:
Trưởng ban họ Mạc người hào hiệp,
Dốc túi mua cơm giúp phạm nhân;
Đêm đến cởi thừng cho họ ngủ,
Chẳng dùng quyền thế, chỉ dùng ân.

遷江獄
Thiên Giang ngục
Nhà lao Thiên Giang
1/12

籠外六十九人盎
籠中的盎不知數
監房卻像刨藥堂
又像街上買盎鋪
Lung ngoại lục thập cửu nhân áng,
Lung trung đích áng bất tri số;
Giam phòng khước tượng bào dược đường,
Hựu tượng nhai thượng mại áng phố.

Bản dịch của Băng Thanh:
Ngoài lao sáu chín chiếc ang người,
Chồng chất trong lao biết mấy mươi;
Nhà ngục mà như nhà chế thuốc,
Gọi là hàng chĩnh cũng không sai.

Thiên Giang: tên huyện thuộc tỉnh Quảng Tây.
Ang là một loại chậu, ang người là một kiểu áo quan giống như chiếc chậu lớn. Quảng Tây và một số tỉnh phía nam Trung Quốc có tục chôn người, thường theo tư thế ngồi, vào những chiếc ang.
Ở một dị bản, câu 1 chép có khác biệt ở chữ nhân (人) thay bằng chữ cá (个). Sự thay đổi này làm thay đổi cả ý nghĩ của bài thơ theo hướng nhẹ nhàng hơn.

Sáu mươi chín chậu đặt ngoài lao,
Chậu ở trong lao khôn xiết kể;
Nhà ngục giống như phòng bào chế,
Lại như hàng chậu dọn trên đường.

搭火車往來賓
Tháp hỏa xa vãng Lai Tân
Đáp xe lửa đi Lai Tân

幾十日来勞走路
今天得搭火車行
雖然只得坐炭上
毕竟比徒步漂亮
Kỷ thập nhật lai lao tẩu lộ,
Kim thiên đắc tháp hỏa xa hành;
Tuy nhiên chỉ đắc tọa thán thượng,
Tất cánh tỷ đồ bộ phiêu lương.

Bản dịch của Đỗ Văn Hỷ - Huệ Chi:
Cuốc bộ mấy mươi ngày vất vả,
Hôm nay được bước lên xe hỏa;
Dù rằng chỉ ngồi trên đống than,
Sang gấp mấy lần khi cuốc bộ.

Lai Tân: tên huyện thuộc tỉnh Quảng Tây, một địa điểm trên đường sắt từ Nam Ninh đi Quế Lâm.

他想逃
Tha tưởng đào
Anh ấy muốn trốn

一心只想自由境
揜命跳車他走開
可惜他跑半里許
又被警兵捉回來
Nhất tâm chỉ tưởng tự do cảnh,
Yểm mệnh khiêu xa tha tẩu khai;
Khả tích tha bào bán lý hử,
Hựu bị cảnh binh tróc hồi lai!

Bản dịch của Nam Trân:
Tự do anh ấy hằng mong mỏi,
Liều mạng đâm nhào nhảy xuống xe;
Rủi quá chạy đâu chừng nửa dặm,
Bị ngay cảnh sát bắt lôi về!

來賓
Lai Tân
監房班長天天賭
警長貪吞解犯錢
縣長烧燈辨公事
來賓依舊太平天
Giam phòng Ban trưởng thiên thiên đổ,
Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền;
Huyện trưởng thiêu đăng biện công sự,
Lai Tân y cựu thái bình thiên.

Bản dịch của Nam Trân:
Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc,
Giải người, cảnh trưởng kiếm ăn quanh;
Chong đèn, huyện trưởng làm công việc,
Trời đất Lai Tân vẫn thái bình.

到柳州
Đáo Liễu Châu
Đến Liễu Châu
9-12

千阜萬苦非無限
九日吾人到柳州
回顧百餘天惡梦
醒來面尚带餘愁
Thiên tân vạn khổ phi vô hạn,
Cửu nhật ngô nhân đáo Liễu Châu;
Hồi cố bách dư thiên ác mộng,
Tỉnh lai diện thượng đới dư sầu.

Bản dịch của Nam Trân:
Muôn cay nghìn đắng đâu vô hạn,
Mồng chín ta vừa đến Liễu Châu;
Ngoảnh lại hơn trăm ngày ác mộng,
Tỉnh ra, trên mặt vẫn vương sầu.

Liễu Châu: một thành phố của tỉnh Quảng Tây, trên đường từ Nam Ninh đi Quế Lâm.
Trong nguyên bản, sau bài này còn có bài Liễu Châu Ngục, nhưng chỉ có đầu đề, không có thơ.

久不遞解
Cửu bất đệ giải
Giam lâu không được chuyển

苦葯杯将乾更苦
難關末步倍艱難
長官部只隔里許
何故長留我此間
Khổ dược, bôi tương can cánh khổ,
Nan quan, mạt bộ bội gian nan;
Trưởng quan bộ chỉ cách lý hử,
Hà cố trường lưu ngã thử gian?

Bản dịch của Nam Trân:
Thuốc đắng, cạn liều càng thấy đắng,
Đường gay, cuối chặng lại thêm gay;
Dinh quan chỉ cách đây chừng dặm,
Sao mãi giam ta ở chốn này?

夜半
Dạ bán
Nửa đêm

睡時都像純良漢
醒後才分善惡人
善惡原来無定性
爹由教育的原因
Thụy thì đô tượng thuần lương hán,
Tỉnh hậu tài phân thiện, ác nhân;
Thiện, ác nguyên lai vô định tính,
Đa do giáo dục đích nguyên nhân.

Bản dịch của Nam Trân:
Ngủ thì ai cũng như lương thiện,
Tỉnh dậy phân ra kẻ dữ, hiền;
Hiền, dữ phải đâu là tính sẵn,
Phần nhiều do giáo dục mà nên.

到長官部
Đáo trưởng quan bộ
Đến dinh trưởng quan

想這難關是最后
自由日子快来臨
那知還有難關在
我們應該解桂林
Tưởng giá nan quan thị tối hậu,
Tự do nhật tử khoái lai lâm;
Na tri hoàn hữu nan quan tại:
Ngã mẫn ưng cai giải Quế Lâm.

Bản dịch của Nam Trân:
Tưởng qua cửa ải này là hết,
Ngày tự do âu cũng chẳng chầy;
Nào biết gian nan còn ải nữa:
Quế Lâm còn phải giải đi ngay.

Quế Lâm: thủ phủ của tỉnh Quảng Tây.

四个月了
Tứ cá nguyệt liễu
Bốn tháng rồi

一日囚千秋在外
古人之話不差訛
四月非人類生活
使余憔悴十年多

囚為
四月吃不飽
四月睡不好
四月不換衣
四月不洗澡

所以
落了一隻牙
髮白了許多
黑瘦像饿鬼
全身是癩痧

幸而
持久和忍耐
不肯退一分
物質雖痛苦
不動摇精神

“Nhất nhật tù, thiên thu tại ngoại”,
Cổ nhân chi thoại bất sai ngoa!
Tứ nguyệt phi nhân loại sinh hoạt,
Sử dư tiều tụy thập niên đa.

Nhân vị:
Tứ nguyệt ngật bất bão,
Tứ nguyệt thụy bất hảo,
Tứ nguyệt bất hoán y,
Tứ nguyệt bất tẩy tảo.

Sở dĩ:
Lạc liễu nhất chích nha,
Phát bạch liễu hứa đa,
Hắc sấu tượng ngã quỷ,
Toàn thân thị lại sa.

Hạnh nhi:
Trì cửu hoà nhẫn nại,
Bất khẳng thoái nhất phân,
Vật chất tuy thống khổ,
Bất động dao tinh thần.

Bản dịch của Nam Trân:

“Một ngày tù, nghìn thu ở ngoài”,
Lời nói người xưa đâu có sai;
Sống khác loài người vừa bốn tháng,
Tiều tuỵ còn hơn mười năm trời.

Bởi vì:
Bốn tháng cơm không no,
Bốn tháng đêm thiếu ngủ,
Bốn tháng áo không thay,
Bốn tháng không giặt giũ.

Cho nên:
Răng rụng mất một chiếc,
Tóc bạc thêm mấy phần,
Gầy đen như quỷ đói,
Ghẻ lở mọc đầy thân.

May mà:
Kiên trì và nhẫn nại,
Không chịu lùi một phân,
Vật chất tuy đau khổ,
Không nao núng tinh thần.

Khí độ phi phàm!

病重
Bệnh trọng
Ốm nặng

外感华天新冷热
内傷越地舊山河
獄中害病真辛苦
本應痛哭却狂歌
Ngoại cảm Hoa thiên tân lãnh nhiệt,
Nội thương Việt địa cựu sơn hà;
Ngục trung hại bệnh chân tân khổ,
Bản ưng thống khốc khước cuồng ca.

Bản dịch của Nam Trân:
“Ngoại cảm” trời Hoa cơn nóng lạnh,
“Nội thương” đất Việt cảnh lầm than;
Ở tù mắc bệnh càng cay đắng,
Đáng khóc mà ta cứ hát tràn!

Hai câu đầu bài này dựa vào hai câu “Ngoại cảm Hán gia tân vũ lộ, Nội thương Hàn quốc cựu sơn hà” (Ngoài, cảm ơn mưa móc mới nhà Hán; Trong, thương tình núi sông cũ nước Hàn) trong bài “Trương Lương tố đa bệnh” của Hoàng Phan Thái, tức Đầu xứ Thái, một nhà nho ở huyện Nghi Lộc, nay thuộc tỉnh Nghệ An, chống triều đình phong kiến nhà Nguyễn, bị xử tử thời Tự Đức.

到桂林
Đáo Quế Lâm
Đến Quế Lâm

桂林無桂亦無林
只見山高與水深
榕蔭監房真可怕
白天黑黑夜沈沈
Quế Lâm vô quế diệc vô lâm,
Chỉ kiến sơn cao dữ thủy thâm;
Dung ấm giam phòng chân khả phạ,
Bạch thiên hắc hắc, dạ trầm trầm.

Bản dịch của Nam Trân:
Quế Lâm không quế, không rừng,
Sông sâu thăm thẳm, trập trùng núi cao;
Bóng đa đè nặng nhà lao,
Đêm sao lặng ngắt, ngày sao tối sầm!

Bản dịch của Xuân Diệu - Đỗ Văn Hỷ:
Quế Lâm, không quế, có rừng đâu,
Chỉ thấy non cao lẫn nước sâu;
Ngục dưới bóng đa ghê sợ thực,
Ngày thì ảm đạm, tối u sầu!

入籠錢
Nhập lung tiền
Tiền vào nhà giam

初來要納入籠錢
至少仍须五十元
倘你無錢不能納
你將步步碰麻煩
Sơ lai yếu nạp nhập lung tiền,
Chí thiểu nhưng tu ngũ thập nguyên;
Thảng nhĩ vô tiền bất năng nạp,
Nhĩ tương bộ bộ bỉnh ma phiền.

Bản dịch của Nam Trân:
Mới đến nhà giam phải nộp tiền,
Lệ thường ít nhất năm mươi “nguyên”!
Nếu anh không có tiền đem nộp,
Mỗi bước anh đi, một bước phiền.

?!

空空苦了四十天
四十天苦不塍言
現在又要解返柳
真是令人悶又煩
Không không khổ liễu tứ thập thiên,
Tứ thập thiên khổ bất thăng nghiên;
Hiện tại hựu yếu giải phản Liễu,
Chân thị linh nhân muộn hựu phiền.

Bản dịch của Đỗ Văn Hỷ:
Không đâu khổ đã bốn mươi ngày,
Bốn chục ngày qua xiết đọa đày;
Nay lại giải về châu Liễu nữa,
Khiến người đã bực lại buồn thay!

?

柳州桂林又柳州
踢來踢去像皮球
含冤踏遍廣西地
不知解到幾時休
Liễu Châu, Quế Lâm hựu Liễu Châu,
Dịch lai dịch khứ, tượng bì cầu;
Hàm oan đạp biến Quảng Tây địa,
Bất tri giải đáo kỷ thời hưu?

Bản dịch của Nam Trân:
Liễu Châu, Quế Lâm lại Liễu Châu,
Đá qua đá lại, bóng chuyền nhau;
Quảng Tây đi khắp, lòng oan ức,
Giải đến bao giờ, giải tới đâu?

到弟四战區政治部
Đáo Đệ tứ chiến khu Chính trị Bộ
Đến Cục Chính trị Chiến khu IV

解過廣西十三縣
柱了十八个監房
試問余所犯何罪
罪在為民族盡忠
Giải quá Quảng Tây thập tam huyện,
Trú liễu thập bát cá giam phòng;
Thí vấn dư sở phạm hà tội?
Tội tại vị dân tộc tận trung!

Bản dịch của Nam Trân:
Quảng Tây giải khắp mười ba huyện,
Mười tám nhà lao đã ở qua;
Phạm tội gì đây? Ta thử hỏi,
Tội trung với nước, với dân à?

Cục chính trị này đóng ở Liễu Châu, là một trung tâm quân sự của Tưởng Giới Thạch ở Quảng Tây lúc đó.